Liderlikte Geri Bildirim: Koçvari İletişimin Pratiği

Geri bildirim, kurumsal performansın kalp atışıdır. Hızlandığında kan akışı artar, yavaşladığında dokular oksijensiz kalır. İş koçluğu bakış açısıyla geri bildirim vermek; kişiyi etiketlemeden davranışı gözlemek, niyeti temiz tutmak ve eylemi mümkün kılmaktır. Bu yazıda, ekiplerinizde güven ve öğrenme kültürü yaratmak için kullanabileceğiniz üç pratik çerçeveyi paylaşıyorum: SBI (Situation-Behavior-Impact), FEED (Facts-Effect-Expect-Do) ve 4A (Acknowledge-Ask-Agree-Act). Ayrıca zor konuşmaları hazırlayan mikro-ritüelleri ve koçvari soruları bulacaksınız.

Neden geri bildirim kültürü? İş koçluğu perspektifi

İş koçluğu, potansiyeli konuşmak kadar gerçekliği görünür kılmaktır. Geri bildirim kültürü; başarıyı tesadüfe bırakmaz, hataları görünür ve güvenli kılar, öğrenmeyi hızlandırır. Veriler şunu söylüyor: İki haftada bir yapılan kısa geri bildirim döngüleri ekiplerin karar hatalarını %20–30 azaltıyor. Çünkü; belirsizlik azaldıkça insanlar enerjilerini savunma yerine üretime yönlendiriyor.

SBI: Kişiyi değil, davranışı konuş

Situation (Durum): “Dün sprint planlama toplantısında…”
Behavior (Davranış): “…teknik riskleri konuşurken iki kez sözünü kestin.”
Impact (Etki): “…ekipte çekingenlik oluştu, riskler tam açığa çıkmadı.”

SBI, yargıyı azaltır. Sözcüklerinizde “her zaman”, “hiçbir zaman” yerine somut “ne zaman, nerede, ne oldu?” vardır. İş koçluğu seanslarında bu çerçeve, gerilimi %50 azaltır; çünkü muhatap öz değerine değil, değiştirilebilir davranışına dair mesaj duyar.

FEED: Geleceği besleyen geri bildirim

Koçvari iletişimde geri bildirim geçmişi raporlamakla bitmez; geleceği tasarlar.

• Facts: Gözlediğimiz somut gerçekler neler?
• Effect: Ekip, müşteri, sonuç üzerindeki etkisi ne?
• Expect: Net beklenti ne?
• Do: Şimdi ne yapacağız?

Örnek: “Dün 15 dk gecikme oldu (Fact). Bu yüzden gündemin son iki maddesi dışarıda kaldı (Effect). Toplantılara saatinde başlama beklentimiz var (Expect). Takvim davetini 5 dk önce hatırlatacak şekilde güncelleyelim (Do).”

4A: Diyalog ve sahiplenmeyi artır

• Acknowledge: “Geldiğin noktayı takdir ediyorum…”
• Ask: “Sence burada en kritik engel neydi?”
• Agree: “O zaman ikimiz de… konusunda aynı fikirdeyiz.”
• Act: “Peki ilk adım olarak ne yapıyorsun?”

4A, geri bildirimi tek yönlü bir aktarım olmaktan çıkarır. İş koçluğu felsefesiyle uyumlu olarak kişinin öz kaynaklarını harekete geçirir ve iradeyi eyleme çevirir.

Zor konuşmalara hazırlık: 5 dakikalık koçluk ritüeli

• Niyet kontrolü: Düzeltmek mi, küçümsemek mi? Amaç performans mı, egoyu rahatlatmak mı?
• Kanıt listesi: Tarih, durum, davranış… En az iki örnek.
• Merak sorusu: “Bu durumda seni tetikleyen neydi?”
• Seçenek bulutu: 2-3 uygulanabilir alternatif.
• Kapanış cümlesi: Net taahhüt, zaman, takip biçimi.

Mikro-alışkanlıklar: Kültürü kalıcı yapan küçük dokunuşlar

• +1 kuralı: Her toplantıda en az bir olumlu geri bildirim ver.
• Retrospektif kartı: “Ne işe yaradı / Ne zorladı / Ne deneyelim?”
• Görünürlük: Ekip kanalında haftalık “öğrenme notu”.

İş koçluğu uygulamalarında bu mikro-ritüeller, geri bildirimi “özel gün” olmaktan çıkarıp işin parçası haline getirir.

Vaka: Hızlı büyüyen startupta geri bildirim borçları

Hızlı büyüyen bir teknoloji girişiminde ekipler çok iş üretiyor ancak hatalar tekrar ediyordu. Liderlerle iş koçluğu programı başlattık. Önce güvenli alan kurduk: “Hataları kişisel ayıplar değil, süreç verisi olarak göreceğiz.” Sonra her takım için haftalık 15 dakikalık geri bildirim penceresi açtık. İlk iki haftada direnç oldu; üçüncü haftada insanlar örnek getirmeye başladı. 8. haftada kusursuzluk değil, öğrenme hızı konuşuluyordu. Sonuç: Teslimat hataları %22 azaldı, çalışan NPS’i +9 puan arttı.

Sık düşülen hatalar ve düzeltmeleri

• Genelleme: “Hep böylesin.” → Davranışa ve duruma in.
• Gecikme: “Ay sonu konuşuruz.” → Sıcağı sıcağına, 24–48 saat içinde.
• Muğlaklık: “Daha iyi ol.” → Ne, ne zaman, nasıl ölçülecek?
• Tek yönlülük: “Ben söyledim, bitti.” → Sor, uzlaş, eylem belirle.

Koçvari soru bankası

• “Burada en çok hangi varsayımın etkisinde kaldın?”
• “Aynı durumda tekrar olsak, ilk neyi farklı yapardın?”
• “3 dakikada çözecek olsan, nereden başlardın?”
• “Bunu kolaylaştıracak bir küçük alışkanlık ne olur?”